هر فردی که برای رسیدن به وزن مناسب با مشکل مواجه می‌شود احتمالا نظراتی مانند «کمتر بخورید و بیشتر ورزش کنید» یا «کاهش وزن به اراده نیاز دارد» را شنیده است. اما کاهش وزن بسیار پیچیده است و تحت تاثیر عوامل مختلف مثل ژنتیک، مشکلات سلامت روان و مصرف دارو قرار دارد. به همین دلیل، گاهی‌اوقات لازم است در کنار اصلاح سبک زندگی از سایر راهکارها مثل عمل برای لاغری کمک گرفت.
جراحی کاهش وزن بخشی از یک برنامه‌ی جامع درمانی است که برای مقابله با چاقی پیشنهاد می‌شود. این برنامه شامل دستورالعمل‌های مختلف از جمله اصلاح رژیم غذایی و ورزش منظم خواهد بود. بنابراین بعد از جراحی برای دستیابی به وزن مناسب باید بتوانید یک برنامه‌ی بلندمدت را دنبال کنید. اگر می‌خواهید بدانید عمل جراحی لاغری چیست، چگونه انجام می‌شود و چه عوارضی دارد، این مقاله از دیجی‌کالا مگ را تا انتها بخوانید.
جراحی لاغری چیست؟
جراحی لاغری که به آن جراحی باریاتریک هم می‌گویند، به افرادی توصیه می‌شود که از چاقی مفرط رنج می‌برند و با سایر راهکارها موفق به کاهش وزن نشده‌اند. این جراحی با روش‌های مختلف انجام می‌شود، اما معمولا به ۲ روش زیر عمل می‌کند:
- حجم معده را کوچکتر می‌کند. بنابراین به‌سرعت احساس سیری می‌کنید و غذای کمتری می‌خورید.
- با کوتاه کردن یا دور زدن روده‌ی کوچک، جذب مواد غذایی را در دستگاه گوارش کاهش می‌دهد.
جراحی به‌تنهایی نمی‌تواند به کاهش وزن کمک کند. از این‌رو برای کسب نتیجه‌ی مطلوب باید سبک زندگی و رژیم غذایی خود را طبق راهنمای کاهش وزن اصلاح کنید.
جراحی کاهش وزن اغلب با بیهوشی عمومی انجام می‌شود. البته بعضی از انواع آن با بی‌حسی هم قابل انجام است. دوره‌ی نقاهت عمل لاغری زنان و مردان معمولا چهار تا ۶ هفته است.
چرا به جراحی لاغری نیاز داریم؟
اگر از چاقی رنج می‌برید، احتمالا درباره‌ی «رژیم لاغری ۳۰ روزه»، «کاهش وزن با تردمیل»، «آب کردن شکم بدون ورزش» و سایر روش‌های کاهش وزن مطالب زیادی خوانده یا شنیده‌اید. اما این راهکارها همیشه نمی‌توانند به حل مشکل شما کمک کنند. به همین دلیل، در بعضی موارد ممکن است به عمل برای لاغری نیاز پیدا کنید. از مزایای عمل جراحی لاغری بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درمان چاقی مزمن و شدید
- پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با چاقی از جمله دیابت نوع ۲، پرفشاری خون، بیماری قلبی، آپنه‌ی خواب و مشکلات مفصلی
- افزایش اعتمادبه‌نفس و بهبود کیفیت زندگی
انواع عمل جراحی برای لاغری و نحوه‌ی انجام آنها
امروزه عمل برای لاغری با روش‌های متنوع انجام می‌شود. انتخاب روش مناسب به عوامل مختلفی مثل وضعیت سلامتی و ترجیحات شخصی شما بستگی دارد. در ادامه انواع عمل زیبایی لاغری را معرفی می‌کنیم.
۱. بای‌پس معده (Roux-en-Y)
ابتدا جراح معده‌ی شما را به ۲ قسمت تقسیم می‌کند تا یک کیسه‌ی کوچک در بالای آن ایجاد شود. این کار باعث کوچک شدن حجم معده می‌شود؛ بنابراین زودتر احساس سیری می‌کنید و کمتر غذا می‌خورید.
در مرحله‌ی بعد، جراح روده‌ی کوچک را هم به ۲ قسمت تقسیم کرده و قسمت پایینی آن را مستقیما به کیسه‌ی کوچک معده متصل می‌کند. درنتیجه، غذا بخش زیادی از معده و قسمت بالایی روده‌ی کوچک را دور می‌زند که این باعث می‌شود بدن کالری کمتری جذب کند.
۲. انحراف بیلیوپانکراتیک
در انحراف بیلیوپانکراتیک (BPD)، جراح ۸۰ درصد معده را برمی‌دارد و سپس بخش زیادی از روده‌ی کوچک را دور می‌زند. BPD در مقایسه با بای‌پس معده برای کاهش وزن موثرتر است، اما عوارض جانبی بیشتری دارد. به همین دلیل، چندان رایج نیست و فقط به کسانی توصیه می‌شود که شاخص توده‌ی بدنی (BMI) بسیار بالایی دارند یا به‌دلیل چاقی به مشکلات سلامتی جدی مبتلا شده‌اند.
نسخه‌ی دیگری از این جراحی به‌نام انحراف بیلیوپانکراتیک با سوئیچ دوازدهه (BPD/DS) در حال حاضر رایج‌تر است. BPD/DS دریچه‌ی پیلور را دست‌نخورده نگه می‌دارد که این می‌تواند به تنظیم هضم کمک کند و خطر سوء تغذیه را نسبت به BPD استاندارد کاهش دهد.
۳. حلقه‌ی معده
وقتی از عمل لاغری کل بدن صحبت به میان می‌آید، حلقه‌ی معده یکی از مواردی است که باید به آن اشاره کرد. در این روش، جراح یک حلقه‌ی سیلیکونی قابل تنظیم را اطراف معده قرار می‌دهد تا آن را به ۲ قسمت تقسیم کند: یک کیسه‌ی کوچک در بالا و یک بخش بزرگتر در پایین.
این ۲ بخش توسط یک کانال بسیار کوچک به یکدیگر متصل می‌شوند. درنتیجه، وقتی غذا می‌خورید قسمت فوقانی معده به‌سرعت پر می‌شود و شما برای مدت زمان بیشتری احساس سیری می‌کنید. اگر حلقه مشکلی ایجاد کند یا تاثیر زیادی در کاهش وزن نداشته باشد، ممکن است جراح آن را بردارد.
مشاهده همه
۴. اسلیو گاسترکتومی (اسلیو معده)
در جراحی اسلیو گاسترکتومی، پزشک تقریبا ۸۰ درصد معده را برمی‌دارد و فقط یک بخش موزی شکل از آن را باقی می‌گذارد. از این‌رو حجم معده کمتر می‌شود و شما سریع‌تر احساس سیری می‌کنید. علاوه بر این، بیرون آوردن بخشی از معده ممکن است بر هورمون‌ها یا باکتری‌های موجود در دستگاه گوارش که با اشتها و متابولیسم مرتبط هستند، تاثیر بگذارد.
۵. بالون معده
قبل از جراحی، یک دوربین انعطاف‌پذیر و نازک از طریق دهان وارد معده می‌شود تا مواردی مانند زخم یا فتق هیاتال بزرگ که باعث ایجاد مشکل می‌شوند را بررسی کند. پس از خروج دوربین، بالون داخل معده قرار می‌گیرد و با استفاده از یک لوله‌ی نازک که به آن متصل است با محلول نمکی پر می‌شود. بالون موجود در معده حس سیری را تحریک می‌کند و گرسنگی را کاهش می‌دهد.
۶. اندوسکوپیک اسلیو گاستروپلاستی
اندوسکوپیک اسلیو گاستروپلاستی جزء عمل‌های لاغری جدید طبقه‌بندی می‌شود. در این روش، یک لوله‌ی نازک و منعطف که دارای یک دوربین و دستگاه مخصوص بخیه است، از راه دهان وارد شکم می‌شود تا بخش‌هایی از معده را بخیه بزند و حجم آن را تا ۸۰ درصد کاهش دهد.
شما معمولا می‌توانید در همان روزی که این عمل برای لاغری را انجام می‌دهید به خانه بروید. اما بعضی از افراد ممکن است یک شب در بیمارستان بمانند. از آنجا که اندوسکوپیک اسلیو گاستروپلاستی بدون ایجاد بریدگی انجام می‌شود، ممکن است در صورت نیاز بتوان معده را به حالت قبل برگرداند.
جراحی‌هایی که در این بخش معرفی کردیم به کاهش وزن کل بدن کمک می‌کنند. با این حال، روش‌های دیگری برای درمان چاقی موضعی وجود دارد که با خواندن مقاله‌ی «روش از بین بردن غبغب» و «لیپوساکشن چیست؟» می‌توانید درباره‌ی آنها اطلاعات کسب کنید.
چه کسانی از عمل برای لاغری سود می‌برند؟
معمولا پزشکان از BMI که از تقسیم وزن (برحسب کیلوگرم) بر مجذور قد (برحسب متر) به دست می‌آید، برای شناسایی افرادی که می‌توانند جراحی لاغری انجام دهند استفاده می‌کنند. بزرگسالانی که BMI آنها ۴۰ یا بالاتر است بهترین کاندیدا برای جراحی محسوب می‌شوند. همچنین افرادی که سه شرط زیر در مورد آنها صدق می‌کند می‌توانند جراحی لاغری انجام دهند:
- BMI بالاتر از ۳۵
- ابتلا به حداقل یک مشکل پزشکی مرتبط با چاقی
- حداقل ۶ ماه تلاش برای کاهش وزن تحت نظارت متخصص
در بعضی موارد، جراحی کاهش وزن ممکن است به نوجوانان هم پیشنهاد شود. نوجوانانی که قادر به عمل برای لاغری هستند باید یکی از ویژگی‌های زیر را داشته باشند:
- BMI بالاتر از ۴۰ و ابتلا به هر نوع بیماری مرتبط با چاقی
- BMI بالاتر از ۳۵ و ابتلا به یک بیماری شدید مرتبط با چاقی
گاهی‌اوقات پزشکان به جای استفاده از BMI از نمودار رشد برای شناسایی نوجوانان نیازمند جراحی لاغری استفاده می‌کنند. این نمودارها محدوده‌ی استاندارد BMI را برای سنین مختلف نشان می‌دهند.
اقدامات ضروری قبل از جراحی کاهش وزن
قبل از جراحی، پزشک با شما صحبت کرده و موارد زیر را بررسی می‌کند:
- سلامت جسمی (استفاده از آزمایش خون، آزمایش ادرار و تست‌های تصویربرداری برای تشخیص مشکلات پزشکی مثل لخته شدن خون، زخم‌های گوارشی و…)
- سلامت روان (توانایی شما برای کنار آمدن با تغییرات طولانی‌مدت سبک زندگی از جمله مراجعه‌ی منظم به پزشک و مصرف مکمل)
- رژیم غذایی و سایر اقداماتی که در گذشته برای کاهش وزن انجام داده‌اید
پزشک با بررسی‌های فوق متوجه می‌شود که آیا شما کاندیدای مناسبی برای جراحی لاغری هستید یا خیر. همچنین می‌تواند نوع جراحی مورد نیازتان را مشخص کند.
در بسیاری از موارد، متخصصان توصیه می‌کنند قبل از جراحی با افزایش فعالیت بدنی و پیروی از یک برنامه‌ی غذایی سالم کمی وزن کم کنید. کاهش وزن و حفظ قند خون در محدوده‌ی طبیعی احتمال ابتلا به مشکلات مرتبط با جراحی را کاهش می‌دهد.
عمل برای لاغری چگونه انجام می‌شود؟
اکنون که متوجه شدید عمل لاغری چیست، باید درباره‌ی نحوه‌ی انجام آن اطلاعات کسب کنید. جراحی کاهش وزن اغلب به روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود که فقط به برش‌های کوچک نیاز دارد. جراح از طریق این برش‌ها می‌تواند ابزارهای مخصوص را وارد بدن کند. جراحی لاپاراسکوپی در مقایسه با جراحی باز عوارض کمتر و دوره‌ی نقاهت کوتاه‌تری دارد.
جراحی باز که با ایجاد یک برش بزرگ در شکم انجام می‌شود، ممکن است برای بعضی از افراد در مقایسه با جراحی لاپاراسکوپی گزینه‌ی بهتری باشد. جراحی باز معمولا به کسانی توصیه می‌شود که به‌شدت چاق هستند، در گذشته جراحی معده انجام داده‌اند یا از مشکلات پزشکی پیچیده رنج می‌برند.
بهبودی بعد از جراحی کاهش وزن
معمولا یک تا سه روز پس از جراحی می‌توانید بیمارستان را ترک کنید و بعد از چهار تا ۶ هفته به فعالیت‌های عادی خود برگردید. برای اینکه از عمل برای لاغری بیشترین سود را ببرید، لازم است به دستورالعمل‌های خاصی پایبند باشید که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
۱. رژیم غذایی
کوچک شدن معده به این معنی است که باید بعد از جراحی تغییراتی در نحوه‌ی غذا خوردن خود ایجاد کنید. بنابراین توصیه می‌شود:
- آهسته غذا بخورید، غذا را با احتیاط بجوید و هر بار فقط مقدار کمی غذا مصرف کنید. عمل به این توصیه به‌خصوص در مراحل اولیه‌ی بهبودی اهمیت زیادی دارد.
- از خوردن غذاهایی که می‌توانند معده‌ی شما را مسدود کنند مانند نان سفید نرم بپرهیزید.
بعد از جراحی به شما یک برنامه‌ی غذایی خاص داده می‌شود که باید از آن پیروی کنید. این برنامه‌ی غذایی از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما معمولا شامل موارد زیر می‌شود:
- ۲ هفته‌ی اول: آب و مایعات (به‌عنوان مثال، سوپ رقیق)
- هفته‌ی سوم و چهارم: مایعات غلیظ (مثل ماست)
- هفته‌ی پنجم تا هشتم: غذای نرم (مثل پوره‌ی سیب‌زمینی)
- هفته‌ی هشتم به بعد: برگشت به رژیم غذایی سالم و متعادل
ضرورت مصرف مکمل بعد از جراحی لاغری
عمل برای لاغری جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در غذا را برای روده دشوار می‌کند. بنابراین ممکن است دچار سوءتغذیه شوید. سوء تغذیه همیشه با علامت همراه نیست، اما می‌تواند به مشکلات زیر منجر شود:
- احساس خستگی مداوم
- تنگی نفس
- تپش قلب
- پوست رنگ‌پریده
- سوزن سوزن شدن اندام‌ها
- احساس ضعف
۲. فعالیت بدنی
فعالیت بدنی به حفظ توده‌ی عضلانی بدن کمک می‌کند. سطح فعالیت بدنی باید با توجه به مرحله‌ی بهبودی و به‌تدریج افزایش یابد. در ابتدا پیاده‌روی سبک به شما کمک می‌کند که سریع‌تر بهبود یابید. اما بعد از آن می‌توانید با مشورت با پزشک میزان فعالیت بدنی خود را افزایش دهید و سایر ورزش‌ها را هم در برنامه‌ی روزمره‌ی خود بگنجانید.
۳. ویزیت‌های بعدی
بعد از جراحی کاهش وزن باید برای انجام موارد زیر به‌طور منظم به پزشک مراجعه کنید:
- آزمایش خون برای بررسی سطح ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری
- بررسی وضعیت سلامتی
- مشاوره و پشتیبانی در مورد رژیم غذایی و ورزش
- حمایت عاطفی یا روانی
عوارض احتمالی جراحی کاهش وزن
عمل لاغری عوارض خاصی دارد که باید از آنها آگاه باشید. این عوارض عبارتند از:
- لخته شدن خون: لخته‌های خون اغلب از ساق پا شروع می‌شوند (ترومبوز ورید عمقی). همچنین گاهی‌اوقات ممکن است از محل اصلی خود خارج شوند و به ریه‌ها بروند (آمبولی ریه). اگر لخته‌ی خون باعث درد یا تورم شود، پزشک می‌تواند برایتان داروی ضدانعقاد تجویز کند.
- نشت معده: پس از بای‌پس معده یا اسلیو گاسترکتومی احتمال دارد غذا از شکم نشت کند. این عارضه به عفونتی منجر می‌شود که برای درمان به آنتی‌بیوتیک نیاز دارد.
- لغزیدن حلقه‌ی معده: اگر حلقه‌ی معده از محل اصلی خود خارج شود، علائمی مثل سوزش سر دل، حالت تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنید. در این صورت برای برگرداندن حلقه به محل مناسب یا برداشتن آن به جراحی نیاز دارید.
- عفونت زخم: زخم‌ها ممکن است بعد از جراحی عفونی شوند. تمیز نگه داشتن زخم خطر عفونت را کاهش می‌دهد و روند بهبودی را تسریع می‌کند.
- انسداد روده: گاهی‌اوقات معده یا روده‌ی کوچک پس از جراحی کاهش وزن باریک یا مسدود می‌شود. در این شرایط ممکن است غذا در دستگاه گوارش گیر کند. این مشکل به‌دلیل ایجاد اسکار یا کاهش جریان خون در محل مورد نظر رخ می‌دهد. خوب جویدن غذا و عدم مصرف مایعات در حین غذا خوردن خطر بروز انسداد را به حداقل می‌رساند.
- سنگ کیسه صفرا: سنگ‌های صفراوی سنگ‌های کوچکی هستند که معمولا از کلسترول ساخته می‌شوند. اگر به‌سرعت وزن کم کنید، احتمال تشکیل این سنگ‌ها افزایش می‌یابد.
- پوست اضافی: کاهش وزن شدید می‌تواند به ایجاد پوست اضافی در اطراف سینه‌ها، شکم، باسن و سایر اندام‌ها منجر شود. برای رفع این مشکل ممکن است جراحی تامی تاک (ابدومینوپلاستی) به شما پیشنهاد شود.
عوارض جانبی جدی
اگر بعد از جراحی کاهش وزن با مشکلات زیر مواجه شدید، به‌دنبال درمان اورژانسی بروید:
- مشکلات تنفسی همراه با درد و تورم پا
- درد قفسه‌ی سینه همراه با درد و تورم پا
- دل‌درد شدید
- خونریزی از مقعد
- استفراغ خون‌آلود یا دفع مدفوع خونی
کلام پایانی
میزان موفقیت عمل لاغری تا حد زیادی به انتخاب صحیح روش جراحی، همکاری با تیم پزشکی و ایجاد تغییرات پایدار در سبک زندگی بستگی دارد. با در نظر گرفتن این موارد، جراحی کاهش وزن می‌تواند یک ابزار ارزشمند برای درمان چاقی مفرط باشد.
منابع: mayoclinic, nhs, mayoclinichealthsystem, niddk